आज गुड फ्राइडे : येशू ख्रीष्टलाई क्रूसमा टाँगिएको दिनलाई किन “गुड” भनिन्छ ?

काठमाडौं । क्रिस्चियनहरूका लागि आज येशू ख्रीष्टलाई क्रूस (सूली) मा चढाइएको दिन हो। त्यसो भए यसलाई ‘गुड फ्राइडे’ किन भनिन्छ ?

बाइबल अनुसार आजको दिन येशूलाई क्रूसमा टाँगिएको थियो र कोर्रा लगाइएको थियो । तर, यो दिनलाई गुड फ्राइडेका रुपमा मनाइन्छ । यसको बारेमा ‘राम्रो’ के हो भनेर हेर्न गाह्रो छ ।

केही स्रोतहरूले विश्वास गर्छन् कि आजको दिन ‘राम्रो’ हो किनभने यो पवित्र छ वा यो ‘लर्ड्स फ्राइडे’ वाक्यांशको भ्रष्ट रूप हो।

यद्यपि, अक्सफोर्ड अंग्रेजी शब्दकोशका वरिष्ठ सम्पादक फियोना म्याकफर्सनका अनुसार विशेषणले परम्परागत रूपमा एक दिन (वा कहिलेकाहीँ सिजन)लाई जनाउँछ जसमा ‘धार्मिक अनुष्ठान’हरू सञ्चालन गरिन्छ।

शब्दको मूल

अक्सफोर्ड अंग्रेजी शब्दकोशले यस सन्दर्भमा ‘राम्रो’ भनेको चर्चद्वारा पवित्र मानिएको दिन वा मौसमलाई जनाउँछ। तसर्थ, क्रिसमस वा प्यानकेक दिवसमा शुभ समय भन्दै शुभकामना दिइन्छ।

प्यानकेक डे पवित्र पर्वसँग सम्बन्धित छ जुन इस्टर अघि हुन्छ । यो सामान्यतया फेब्रुअरी र मार्च महिनामा हुन्छ। गुड फ्राइडे बाहेक कम ज्ञात गुड बुधबार इस्टरभन्दा पहिले मनाइन्छ ।

ईस्वी संवत १२९० को एक शब्दकोश अनुसार ‘गुड फ्राइडे’लाई पहिले ‘गौड फ्राइडे’ भनेर चिनिन्थ्यो।

ईस्वी १८८५ देखि १९६० सम्मको अमेरिकी क्याथोलिक स्कूलको मानक पाठ बाल्टिमोर क्याटेचिज्म अनुसार ‘गुड फ्राइडे’ राम्रो छ किनभने यशूले  ‘मानिसप्रति आफ्नो महान प्रेम देखाएका छन् र उनको लागि हरेक आशीर्वाद प्राप्त गरेका छन्।’

सन् १९०७ मा प्रकाशित पहिलो क्याथोलिक इन्साइक्लोपीडियाले यस शब्दको उत्पत्ति अस्पष्ट छ भनी बताउँछ । केही स्रोतहरूले यसको उत्पत्ति ‘लर्ड्स फ्राइडे’ वा ‘गोटेस फ्रेटाग’ मा देखेको बताउँछ। जबकि केहीले यसको उत्पत्ति जर्मन ‘गुटे फ्रेटाग’मा देख्छन्।

यसलाई आधुनिक डेनिस र एङ्ग्लो-स्याक्सनले ‘लामो शुक्रबार’को रूपमा पनि उद्धृत गरेको छ। यो पनि भनिन्छ कि यो दिनलाई ग्रीक साहित्यमा ‘होली र ग्रेट फ्राइडे’, रोमन भाषाहरूमा ‘पवित्र शुक्रबार’ र जर्मन भाषामा ‘ब्याड फ्राइडे’ भनेर चिनिन्छ।

येशू ख्रीष्ट कस्तो देखिन्थे ?

येशू कस्तो देखिन्थे भन्ने हामी सबैलाई थाहा छ। उनको चित्र पश्चिमी कलामा सबैभन्दा धेरै सिर्जना गरिएका चित्रहरूमध्ये एक हो।

जताततै उनलाई लामो कपाल र दाह्रीमा देखाइएको छ। उनले लामो बाहुलाको लुगा लगाएको देखिन्छ । त्यो लुगा प्रायः सेतो देखाइन्छ। त्यहाँ एक पाना (सामान्यतया नीलो) छ।

येशूको अनुहार यति परिचित छ कि तपाईंले यसलाई प्यानकेकदेखि टोस्टका टुक्रासम्म चिन्न सक्नुहुन्छ। तर, के येशू उनी जस्तो देखिन्थे ? सायद हैन । वास्तवमा हामीले देखेको येशूको परिचित छवि ग्रीक साम्राज्यको उपहार हो ।

चौथो शताब्दीदेखि येशूको बाइजान्टिन छविहरू प्रतिकात्मक रहे। त्यसबाट अनुमान लगाउन सकिन्छ कि येशू यस्तो थिए । तर, ऐतिहासिक दृष्टिकोणबाट यसमा शुद्धताको कमी छ।

येशुका यी तस्वीरहरु सिंहासनमा बसेका सम्राटको तस्वीरमा आधारित थिए । यो छवि रोमको सान्ता पुडेन्जा चर्चको वेदीमा देखिन्छ।

येशूले सुनको लुगा लगाएको देखिन्छ । उनलाई सम्पूर्ण संसारको स्वर्गीय शासकको रूपमा देखाइएको छ। उनलाई सिंहासनमा बसेको लामो कपाल र दाह्री भएको ज्यूस जस्तै देखाइएको छ।

ज्यूस पुरातन ग्रीक धर्मको सर्वोच्च देवता हुन् र ओलम्पियामा एक प्रसिद्ध मन्दिर छ । उनको मुर्तिको आधारमा यसमा येशूको तस्वीर पनि पाइन्छ। यो मूर्ति यति प्रख्यात छ कि रोमन सम्राट अगस्टसले पनि सोही शैलीमा यसको प्रतिकृति बनाएका थिए।

बाइजान्टिन कलाकारले येशू ख्रीष्टलाई ब्रह्माण्डको स्वर्गीय शासकको रूपमा चित्रण गरे । तिनीहरूले उनलाई जिउसको जवान रूपमा देखाउँदै थिए। तर, स्वर्गीय येशूको यो छविको दृश्य समयसँगै परिवर्तन भएको छ।

पछि, हिप्पी लाइनको आधारमा यसमा परिवर्तन गरियो र अब यसमा बनाइएको येशूको प्रारम्भिक तस्वीर मानक भएका छन्। प्रश्न यो छ, येशू वास्तवमा कस्तो देखिन्थे ? उनलाई शिरदेखि खुट्टासम्म कस्तो थियो भनेर बुझ्ने प्रयास गरौं।

प्रारम्भिक ईसाईहरूले येशूलाई स्वर्गीय देवताको रूपमा चित्रण गरिरहेका थिएनन्। तिनीहरूले उनलाई वास्तविक व्यक्तिको रूपमा देखाएका थिए । उनको न दाह्री थियो न लामो कपाल । तर, एक यात्रा भिक्षुको रूपमा येशूलाई दाह्री भएको मानिसको रूपमा चित्रण गरिएको हुनसक्छ।

सायद यात्राको कारणले गर्दा उनले दाह्री पालेका हुनसक्छन् । त्यसैले येशूको चित्रमा उनलाई दाह्री भएको मानिसको रूपमा देखाइएको थियो।

अव्यवस्थित कपाल र दाह्रीलाई दार्शनिकको चिन्ह मानिन्थ्यो। एक व्यक्ति (एक सन्त जो सांसारिक चीज भन्दा माथिको बारेमा सोच्दछ) जो अरू भन्दा अलि फरक छ।

(बीबीसीको सहयोगमा )