सांसदहरु भन्छन्- संसदमा आजैबाट नेम्वाङको अभाव खड्किसक्यो

काठमाडौं ।  नेकपा(एमाले)का सचेतक महेश बर्तौलाले संविधान सभाका अध्यक्ष तथा पूर्व सभामुख स्वर्गिय सुवासचन्द्र नेम्वाङको अभावको महशुस भइसकेको बताएका छन् । प्रतिनिधि सभाको बिहीवारको बैठकपछि सञ्चारकर्मीहरुसँग कुराकानी गर्दै सचेतक बर्तौलाले प्रतिनिधि सभा बैठकमा स्व. नेम्वाङको अभाव आजैको बैठकबाट शुरु भइसकेको बताएका हुन् ।

बर्तौलाले नेपाली राजनीतिले नेम्वाङको अभावको क्षतिपूर्ति गर्न लामो समय कुर्नुपर्ने बताए । उनले नेम्वाङ राजनीतिलाई निष्टा र संस्कृतिका साथ अगाडी बढाउनुपर्छ भन्ने वकालत गर्ने पात्र भएको बताए । त्याग, निष्ठा, लगनशीलता, सहनशीलता र धैर्यताका साथ असहजतालाई पार लगाउनुपर्छ भन्ने नेम्वाङको मान्यता रहेको उनले बताए ।

‘उहाँ एउटा नेपालको राजनीतिलाई एउटा निष्ठा र संस्कृतिका साथ अगाडी बढाउने त्यसप्रकारको सदैव वकालत गर्ने एउटा पात्र हुनुहुन्थ्यो । उहाँको अभावको महशुस आजैबाट शुरु भइसक्यो’ उनले भने,  ‘नेपालको राजनीतिले यो क्षतिपूर्ति गर्नका लागि निकै लामो समय कुर्नुपर्छ । नेकपा(एमाले)को जीवनमा त यसले असाधारण असहजता प्रदान गरेको छ नै । सिंगो देशले नै निकै ठूलो अभावको महशुस गर्छ ।’

नेकपा (एकीकृत समाजवादी) का सांसद राजेन्द्रप्रसाद पाण्डेले नेम्वाङको शालिन व्यवहारका कारण संविधान सभा तथा संसदमा सबैलाई मिलाएर जान सकेको बताए । शालिन व्यवहार प्रश्तुत गर्दै सबै पार्टीलाई विषयवस्तुमा केन्द्रित गराएर छलफल गर्नसक्ने क्षमता उनमा रहेको भन्दै पाण्डेले नेम्वाङको स्मरण गरे ।

‘उहाँको संविधान निर्माणदेखि लिएर संसद चलाउने सिलसिलामा पनि उहाँको शालिन व्यवहार, सबै पक्षलाई मिलाएर लिएर जाने जे स्वभाव थियो । सधैभरी त्यस्तै मान्छे, त्यस्तै नेता फेला पर्दैनन्’ उनले भने, ‘उहाँको शालिन व्यवहार, नरिसाउने स्वभाव, सबै पार्टीलाई समेटेर विषयवस्तुमा केन्द्रित गराएर छलफल गर्ने बानि छ ।’

त्यस्तै, नेकपा(माओवादी केन्द्र)का सांसद देवेन्द्र पौडेलले नेपालका कम्युनिस्ट तथा वामपन्थी आन्दोलनलाई एकै ठाउँमा राख्नुपर्छ भन्ने कुरामा नेम्वाङले जोड दिने गरेको बताए । कम्युनिस्टहरु मिलेर जानुको विकल्प छैन भन्ने कुरामा उनी दृढ रहेको पौडेलको भनाई छ ।

‘उहाँ संस्कृतिको हिसावले निकै सरल र सहज । नेपालको अहिलेको संस्कृतिलाई कहीँ न कहीँ ग्रहण गर्नुपर्छ भन्ने प्रकारको स्वभावको व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । विचारको हिसावले उहाँ संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रप्रति प्रतिवद्ध हुनुहुन्थ्यो’ उनले भने,  ‘पछिल्लो संविधान र यो प्रणाली ल्याउनको निम्ति उहाँको पनि महत्वपूर्ण भुमिका छ । त्यस हिसावले हामीले ठूलो क्षतिको महशुस गरेका छौँ । यसपछि जनताकेन्द्रित समाजवादमा जाने हो भन्ने कुरामा उहाँ प्रतिवद्ध हुनुहुन्थ्यो ।’

नेपाली काँग्रेसका सांसद प्रदीप पौडेलले देशमा शान्ति प्रक्रियाको काम टुंगिन बाँकी रहेको उल्लेख गर्दै नेम्वाङ जीवित भइदिएको भए शान्ति प्रक्रिया टुंग्याउन र संविधान कार्यान्वयन गर्न उनको विशेष भुमिका हुने बताए । नेम्वाङले जातिय र धार्मिक मुद्दाको आधारमा नभइ लोकतान्त्रिक विधि र पद्धतिको आधारमा प्रतिष्पर्धा गर्नुपर्छ भन्ने विश्वास बोकेको उनको भनाई छ ।

नेपालको तत्कालिक राजनीतिमा उनी जत्तिको समन्वयकारी भुमिका गर्ने नेता भेट्न गाह्रो पर्ने सांसद पौडेलको भनाई छ । उनले भने, ‘शान्ति प्रक्रिया टुंग्याउने, संविधानलाई सम्पूर्ण रुपमा कार्यान्वयन गराउने सन्दर्भमा सुवास नेम्वाङको विशेष भुमिका हुनसक्थ्यो । जातिय, धार्मिक मुद्दाको आधारमा होइन लोकतान्त्रिक विधि र पद्धतिको आधारमा प्रतिष्पर्धा गर्नुपर्छ भन्ने विश्वास बोकेका एउटा नेताको अवसानले हामीलाई केही समय उहाँको खडेरी महशुस गराउँछ ।’

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका प्रमुख सचेतक सन्तोष परियारले नेम्वाङ राजनीतिमा सहमति, समन्वय गरेर अगाडी बढाउने व्यक्ति भएको बताउनु भयो । राष्ट्रिय मुद्दाहरुमा सबैजना एक ठाउँमा बसेर काम गर्नुपर्छ भन्ने धारणा नेम्वाङमा रहेको उनले उल्लेख गरे।

उनले भने ‘नेपालको राजनीतिमा सहमती, समन्वय र सबै पार्टीहरु मिलेर विशेषगरी राष्ट्रिय मुद्दाहरुमा एक ठाउँमा बसेर काम गर्नुपर्छ भन्ने थोरै नेताहरु मध्ये अब्बल र एक नम्बरमा सुवास नेम्वाङज्यु पर्नुहुन्थ्यो । उहाँबाट धेरै कुरा सिकेका छौँ हामीले । योपालि हामी राष्ट्रिय मुद्दाहरु धेरै टुंग्याउने तरखरमा थियौँ ।’

नेकपा(एकीकृत समाजवादी)का सांसद कृष्णकुमार श्रेष्ठले संविधान सभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङले असहज परिस्थितिमा खुट्टा कमाइदिएको भए संविधान सभाबाट संविधान जारी नहुने बताए । कम्युनिस्ट पार्टीहरु एकतावद्ध भएर अगाडी बढ्नुपर्ने नेम्वाङको धारणा रहेको उनले बताए ।

‘संविधान सभाबाट संविधान जारी गर्न जुन बेला असहज परिस्थिति थियो, त्यो बेला उहाँले अलिकति खुट्टा कमाइदिएको भए सायद अहिले हामीले यो संविधान पाउने थिएनौँ । कम्युनिस्टहरुलाई एकतावद्ध रुपमा लैजानुपर्छ’ उनले भने, ‘एकता गर्नुपर्छ । भन्ने धारणा भएको व्यक्ति त्यसमा पनि कसैलाई पनि नबिझाउने, कम्युनिस्ट मात्रै होइन सिंगो राष्ट्रलाई पनि एक बनाएर लैजानुपर्छ भन्ने । कहिल्यै नरिसाउने व्यक्ति । हामीले नबुझेको कुरा झर्को नमानिकन हामीलाई सिकाउनु हुने आदरणिय व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो ।’

उनले संसदीय काम, कारबाहीमा आफूहरुले नबुझेका कुरा सोध्दा स्व. नेम्वाङले झर्को नमानिकन सिकाउने गरेको स्मरण गरे ।