काठमाडौंमा रूसी साहित्यकार दोस्तोएभ्स्कीको सम्झना

काठमाडौं। साहित्यकार तथा अनुवादक डा. बलराम अधिकारीले संसारका सुप्रसिद्ध साहित्य पढिभ्याउँदा पनि रुसी साहित्यकार फ्योदोर दोस्तोएभ्स्कीको नाम सुनेका थिएनन्। रजनीश ओशोको प्रवचनमा सुनेपछि उनी दोस्तोभ्स्कीको खोजीमा थिए। आफ्ना शिक्षकसँग उनीबारे सोधे पनि। ‘होलान्, त्यस्ता धेरै लेखक हुन्छन्’, शिक्षकबाट उनले जवाफ पाए। संयोगवश एक दिन आफूले पढाइरहेको विद्यालयमा शुक्रबारको दिन पुस्तकालयमा आठ कक्षाकी छात्राले उनै लेखकको ‘फोर पिपल एन्ड अदर स्टोरीज’ नामको पुस्तक लिएर बसेको देखे। ती छात्राले पुस्तक समाए पनि पढेकी रैनछन्। उनलाई कसैले उपहार दिएको त्यो पुस्तक दुईवटा अरू किताबसँग साटे अधिकारीले।

यसरी दोस्तोएभ्स्कीका कृतिमा छिरेका अधिकारीलाई उनको बहुचर्चित उपन्यास ‘क्राइम एन्ड पनिसमेन्ट’ (अपराध र दण्ड) भने एक वर्ष लाग्यो, त्यो पनि दोस्रोपटकमा।

आज ‘नेपाल रुस साहित्य समाज’ले दोस्तोएभ्स्कीको दुई सयौं जन्मजयन्तीको अवसरमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा अधिकारीले आफ्नो पठन अनृुभव सुनाए।

“पहिलोपटक दुई–तीन पेज पढेपछि पढ्न सकिनँ, अलिकति ग्लानी पनि भयो। दोस्रोपटक पहिला त्यस किताबबारे अरूले लेखेको पढेपछि बल्ल पढ्न सकेँ”, अधिकारीले सुनाए, “एक वर्ष लगाएर पढेँ। पढ्नकै लागि वर्षभरीमा पाइने ६ दिने बिदा लिएँ। पढिसकेपछि लाग्यो, बल्ल म साहित्यको पाठक भएँ। रूसी साहित्यको अध्ययन बिना विश्व साहित्यको पठन पूरा हुँदैन।”

उनले दोस्तोएभ्स्कीलाई पढ्नुपर्ने चार कारण सुनाए– ‘आख्यानको शैली सिक्न, बहुसुत्रधारको प्रयोग बुझ्न, मेटान्यारेटिभ्स बुझ्न र मनोविज्ञान व्याख्या गर्न।’

“नेपाली साहित्यमा पात्र आउँछन् तर समग्र आकारमा पात्र आउँदैन, पात्र चित्रण दोस्तोएभ्स्कीबाट सिक्न सकिन्छ”, अधिकारीले भने।

कार्यक्रममा रसियन सेन्टर अफ् साइन्स एन्ड कल्चरका उपनिर्देशक अलेक्सेई कोत्यारोभाले दोस्तोएभ्स्कीको जीवनबारे व्याख्या गरे।

“उनी रुसका मात्र नभई संसारकै साहित्यकार हुन्”, कोत्यारोभाले भने।

आयोजक संस्थाका अध्यक्ष प्राध्यापक जंगब चौहानले भने दोस्तोएभ्स्कीका साहित्य नेपालीमा अनुवाद नभएकोमा गुनासो गरे।

“रुसी साहित्यका १०० वटा जति पुस्तक नेपालीमा अनुदित छन् तर दोस्तोएभ्स्कीको भएको छैन”, चौहानले भने।

उनले कुनै पनि देशको साहित्य अनुवादले मात्र विश्वभर प्रसारित हुने टिप्पणी गरे। दोस्तोएभ्स्कीका रचनामात्रै १७० भन्दा बढी भाषामा अनुवाद भएको उनले उल्लेख गरे।

अनुवादक तथा लेखक गोपीरमण उपाध्यायले रुसी साहित्यले नेपाली पाठकमा पारेको प्रभावबारे चर्चा गरे।