सिरियामा असदपछि सत्ताको कमाण्ड कसको ?

नेपालभ्युज

काठमाडौं । ”उनीहरू इस्लामिक चरमपन्थीहरूको आगमनबाट चिन्तित छन् ।”

शनिबार साँझ कतारको राजधानी दोहामा भेला भएका अरब देशका विदेशमन्त्रीहरूको मुडबारे एक स्रोतले यस्तो बताएको हो । ती मन्त्रीहरू सिरियामा अराजकता र रक्तपातको अवधिमा प्रवेश गर्न नहुने विषयमा छलफल गर्न आएका थिए ।

केही घण्टाभित्रै सत्ता कब्जा गर्ने अभियानको नेतृत्व गर्ने शक्तिशाली इस्लामिक समूहले सिरियाको राजधानीमा आफ्नो नियन्त्रण स्थापित गरेको घोषणा गरेको थियो ।

हयात तहरीर अल-शाम (एचटीएस) नेता अबु मोहम्मद अल-जुलानीले दमास्कस कब्जा र विजय घोषणा गरे ।

उनले अब आफ्नो थरको सट्टा आफ्नो वास्तविक नाम अहमद अल-शारा प्रयोग गर्छन्, जुन राष्ट्रिय परिदृश्यमा ठूलो भूमिकामा उनको उदयको सङ्केत हो ।

एचटीएस मात्र दाबेदार होइन

आधा शताब्दी लामो सिरियामा असद परिवारको दमनकारी शासनको अचानक अन्त्यपछि अब यो निश्चित छ कि एचटीएस प्रमुख जुलानीले सिरियाको नयाँ परिस्थितिमा निर्णायक भूमिका खेल्ने छन् । तर, संयुक्त राष्ट्र संघ र पश्चिमी देशहरूले प्रतिबन्ध लगाएको यस संगठनका नेताहरू मात्र सिरियाको द्रूत रूपमा परिवर्तन भइरहेको अवस्थाका खेलाडी होइनन् ।

युरोपेली इन्स्टिच्युट अफ पिसमा काम गर्ने वरिष्ठ सिरिया सल्लाहकार मेरी फरेस्टियर “लिपि अझै पूर्ण भइसकेको छैन” भनी चेतावनी दिन्छन् ।

वार्षिक दोहा फोरममा भाग लिने मेरी र अन्य सिरियाका पर्यवेक्षकहरूले भने, ”त्यहाँ अर्को विद्रोही समूह थियो, जुन राजधानीमा प्रवेश गरेको थियो र शहरका मानिससँग राम्रो सम्बन्ध थियो ।”

हालै यो समूहलाई दक्षिणी सञ्चालन कक्ष नाम दिइएको थियो । यस समूहका अधिकांश लडाकु फ्री-सिरियन आर्मी (एफएसए) का पूर्व सदस्यहरू हुन्, जसले सिरियाको सन् २०११ को गृहयुद्धमा पश्चिमसँग काम गरेका थिए ।

“खेल अब सुरू भएको छ,” फरेस्टियर भन्छन् । उनको भनाइले तीव्र गतिमा घटेको घटनापछि सडकमा उत्सव मनाउने वातावरणको पुष्टि भए पनि अब के हुने भन्ने गम्भीर प्रश्न पनि उठेको छ ।

इस्लामिक चरमपन्थी समूह हयात तहरीर अल-शाम आश्चर्यजनक गतिमा अगाडि बढ्यो र धेरै प्रतिरोधको सामना गर्नुपरेन ।

यसले सिरियाका अन्य क्षेत्रहरूबाट बाँकी रहेका विद्रोही समूह र सशस्त्र स्थानीय समूहको संख्या पनि बढाएको छ जो आफ्नो क्षेत्रमा शक्ति बाँडफाँड गर्ने आशामा छन् ।

विद्रोहीबीच एकताको चुनौती

दोहा बैठकमा क्यानडाको ओटावा विश्वविद्यालयका मध्य पूर्व विज्ञ थोमस जुनोभ पनि उपस्थित थिए ।

जुनोभ भन्छन्, “असद सरकार विरूद्धको लडाइँले यो प्राकृतिक गठबन्धनलाई सँगै राखेको थियो । अब जब असदले देश छोडेका छन्, चुनौती भनेको असद सरकारलाई एकसाथ राख्ने समूहहरू बीचको एकता कायम राख्नु हो ।”

यी समूहहरूमध्ये टर्की समर्थित मिलिशिया समूहहरूको एक गठबन्धन पनि छ, जसलाई सिरियन राष्ट्रिय सेना भनिन्छ ।

एचटीएस जस्तै तिनीहरूको उत्तरपश्चिम सिरियाको एक भागमा नियन्त्रण छ । देशको उत्तरपूर्वी भागमा कुर्दिश सिरियन डेमोक्रेटिक फोर्स (एसडीएफ)को वर्चस्व छ । पछिल्लो समय यो समूहले थप प्रगति गरेको छ ।

जुलानीको बारे सावधान प्रतिक्रिया

तर, यी सबैको बीचमा एचटीएसका महत्वाकांक्षी उच्च प्रोफाइल नेताले थप हेडलाइन समातेका छन् । उनको बयानबाजी र इतिहास अहिले सिरियाली जनता, छिमेकी राजधानी र अरूले हेरिरहेका छन् ।

उनी कमाण्डर रहेको मिलिसिया पहिलो पटक अलकायदाको सहयोगी भएको खुलासा भएको थियो । तर, सन् २०१६ मा उनले अल कायदा छोडे र त्यसपछि एचटीएस कमाण्डर आफ्नो छवि सुधार गर्न कोशिस गर्दैछन् ।

वर्षौंदेखि उनले विदेशमा मेलमिलाप सन्देश पठाउँदै आएका छन् । अब उसले सिरियाका धेरै अल्पसंख्यक समुदायहरूलाई आश्वस्त पार्दैछ कि उनीहरूलाई चिन्ता लिनुपर्दैन ।

“उनको सन्देशलाई सावधानीपूर्वक स्वागत गरिएको छ,” फरेस्टियर भन्छन्, “तर, हामी उनको आठ वर्षको निरंकुश शासन र पृष्ठभूमिलाई बिर्सन सक्दैनौं ।”

एचटीएसले सिरियाको उत्तरमा इदलिबमा आफ्नो शासन स्थापना गर्‍यो र यसलाई साल्भेसन सरकार नाम दियो । यस शासनकालमा धर्मको सीमित स्वतन्त्रता थियो र यस अवधिमा दमनकारी विधिहरू पनि अपनाइयो ।

अलेप्पो सिरियाको दोस्रो ठूलो शहर हो र एचटीएसले आफ्नो अचम्मको आक्रमणमा तुरून्तै कब्जा गरेको थियो । त्यहाँ एचटीएस लडाकुहरूले प्रमाणित गर्न खोजिरहेका छन् कि तिनीहरू शासन गर्न सबैभन्दा उपयुक्त छन् ।

यो समूहले इराक जस्ता देशहरूमा युद्ध आफ्नो सिमानासम्म नफैलाउने आश्वस्त सन्देश दिइरहेको छ ।

जोर्डनलगायत अन्य छिमेकी देशहरू छिमेकीमा इस्लामिक चरमपन्थीहरूको सफलताले उनीहरूको देशहरूमा उपस्थित असन्तुष्ट चरमपन्थी समूहहरूलाई हौसला दिन सक्ने चिन्ता छ ।

टर्कीले सिरियामा ठूलो भूमिका खेल्ने निश्चित छ तर, यो चिन्तित पनि छ । यसले एसडीएफलाई टर्किएको प्रतिबन्धित पीकेके कुर्दिश समूहसँग लिङ्क भएको ‘आतंकवादी समूह’ मान्छ ।

यदि टर्कीको हित खतरामा पर्छन् भने यसले सैन्य र राजनीतिक रूपमा हस्तक्षेप गर्न हिचकिचाउँदैन, जुन वर्षौंदेखि गर्दै आएको छ ।

रूसी विदेशमन्त्री सर्गेई लाभरोभले शनिबार दोहा फोरमलाई भनेका थिए – आतंकवादी घोषणा गरेको समूहले सिरियाको नियन्त्रण लिनु ‘अस्वीकार्य’ हो । तर, साँझ सिरियाका लागि संयुक्त राष्ट्रका विशेष दूत गेइर पेडरसनले फोरममा ‘बदलिएको वास्तविकताको नयाँ बुझाइ’ भएको बताए ।

यस पछिल्लो घटनाक्रमबाट निराश भएर राष्ट्रपति असदका पूर्व कट्टर सहयोगी इरान र रूसले पनि समावेशी राजनीतिक प्रक्रिया सुरू गर्न आह्वान गरिरहेका छन् ।

“यो कालो अध्यायले गहिरो घाउ छोडेको छ तर, आज हामी सबै सिरियालीका लागि शान्ति, मेलमिलाप र मर्यादाको नयाँ अध्यायको प्रतीक्षामा छौं,” उनले दोहा बैठकपछि भने ।

उनले बोल्दा बैठक हल विश्वभरका वरिष्ठ कुटनीतिज्ञहरू, विद्वानहरू र अधिकारीहरूले भरिएको थियो, सिरियाको ताजा समाचारको अपेक्षा गर्दै ।

सिरियाको भावी सरकार कस्तो हुनेछ भन्ने बारे कुनै पनि विज्ञ हतारमा केही भन्न चाहँदैनन् ।

जब एक पश्चिमी कुटनीतिज्ञलाई सोधिएको थियो कि कट्टरपन्थी इस्लामिक चरमपन्थीको लागि प्रमुख भूमिकाको बारेमा कुनै चिन्ता छ कि छैन ? उनले जवाफ दिए, “हामी अहिले यस बारे सोच्न चाहँदैनौं । हामीले भर्खरै एचटीएससँग कुरा गर्न थालेका छौं, जुन अहिलेसम्म रक्तविहीन कू गरिएको छ ।”

जुनोभ यस कुरामा सहमत छन् । उनी भन्छन्, “अहिलेको लागि, दशकहरूमा सबैभन्दा क्रूर सरकारहरूमध्ये एकको ऐतिहासिक पतनलाई मात्र प्रशंसा गर्नु उत्तम हुन्छ ।”

-बीबीसीबाट