जिन्स लगाउने रहरले उत्तर कोरियाबाट भागेका दुई युवतीको कथा

सोल । उत्तर कोरियाको अग्लो हिमश्रृङ्खला पेक्डोको चेओन्जीमा सूर्य उदाइरहेको थियो र आकाश सूर्यबाट निस्केको रातो किरणमा डुबेको थियो । यो दृश्य हेर्न केही पर्यटक पनि त्यहाँ पुगेका थिए ।

यस्तो अवस्थामा फाटेको जिन्स लगाएका एकजना पश्चिमी पर्यटकलाई देखेर १५ वर्षकी युवती छक्क परिन् । ती युवतीले यस्तो जिन्स पहिले कहिल्यै देखेकी थिइनन् ।

उत्तर कोरियामा जिन्स अमेरिकी साम्राज्यवादको प्रतीक मानिन्छ । सोहीकारण त्यहाँ घुँडा देखाउने च्यातिएको जिन्स लगाउन निषेध छ ।

ती युवतीलाई यो दृश्य अनौठो र अचम्मको लाग्यो । उत्तर कोरियामा फाटेको लुगा लगाउनुको अर्थ तपाईं गरिब हुनुहुन्छ ।

ती युवतीले हड्बडाउँदै भनिन्, “विदेशी भिखारी यहाँ एक्लै किन आउलान् ?” यहाँ घुम्ने विदेशीलाई भिखारी भन्न नसकिने भन्दै उनका बुबाले थपे, ‘’सायद यो उनीहरूको फेसन हो ।’’

‘‘म स्तब्ध भएँ र यसले मेरो जीवन परिवर्तन गर्यो,’’ उनी भन्छिन् ।

यद्यपि फेसन एक यस्तो शब्द हो, जुन उत्तर कोरियामा लगभग छैन । फेसनले १५ वर्षीया युवतीको आँखा खोल्यो । सन् २००९ मा जब उनी २० वर्षकी भइन्, उनी उत्तर कोरियाबाट भाग्न सफल भइन् ।

उनका अनुसार भाग्नुको एउटै कारण थियो- ‘कपडामा स्वतन्त्रता र खुशी’ खोज्नु । उत्तर कोरियामा चम्किलो लुगा लगाउन नपाइए पनि काङ आफ्नी आमासँग विभिन्न प्रकारका लुगा हेरेर हुर्किएकी थिइन् ।

उनकी आमा शिक्षिका थिइन् र व्यापार पनि गर्थिन् । उनी चीन र जापानबाट कपडा किनेर उत्तर कोरियाको सिमानामा रहेको बजारमा बेच्ने गर्थिन् । त्यहाँ धेरै यस्ता लुगा थिए, जुन उनले पहिले कहिल्यै देखेकी थिइनन् ।

कैंची बोकेर सडकमा उभिएका प्रहरी

काङ आफ्नी आमाप्रति आभारी छन् किनभने उनी फेन्सी लेस ब्लाउज र फ्लोरल हुडी लगाएर बाहिर निस्कन्छिन् ।

वास्तवमा सुरुमा तिनीहरूको लुगामा धेरै नियन्त्रण थिएन तर, सन् २००० को दशकको अन्त्यमा स्कूल छोडें, ‘पहिलोँ हावा’ शब्द धेरै प्रयोग हुन थाल्यो र त्यो अवधिमा क्र्याकडाउन अझ कडा भयो ।

पहेँलो हावा, एक उत्तर कोरियाली शब्द हो, जुन पतन हुने प्रवृत्तिलाई वर्णन गर्न प्रयोग हुन्छ । यो व्यापक रूपमा र विशेष गरी पुँजीवादी संस्कृतिमा प्रयोग गरिन्छ ।

कोरियाली शब्दकोशका अनुसार उत्तर कोरियामा पहेँलो शब्द अश्लीलता र अवसरवादको प्रतीक हो ।

‘प्रहरी अधिकारीहरू सडकमा कैंची लिएर क्र्याकडाउन गर्दै थिए । तिमीले जिन्स लगायौ भने उसले तल्लो भाग कैँचीले काट्ने गर्दथ्यो ताकि तिमीले लुगा फेर्नुपर्छ र तिमीले आफ्नो जीन्स ल्याएर उसलाई सुम्पिदिनथ्यौ ।’ उनले भनिन् ।

विद्यालयबाट पास आउट भएपछि काङले केही समय लेखा क्षेत्रमा काम गरिन् र त्यसपछि लाइब्रेरियन भइन् । उनी कपडा डिजाइन गर्न चाहन्थिन् तर, उत्तर कोरियामा डिजाइनरको जागिर थिएन ।

उनले एक वर्ष प्रयास गरिन् तर, काम सफल भएन र त्यसपछि उनले चीन जाने निर्णय गरिन् । त्यतिबेला पनि उनको दक्षिण कोरिया जाने मनसाय थिएन । उनी केही फरक गर्न चाहन्थिन् ।

‘चीनमा फाटेको ट्राउजर र स्लिभलेस लुगा लगाएका मानिस देखेर मेरो मन झनै बेचैन भयो । तर, जब मैले कोरियाली विद्यार्थीलाई भेटेँ र कुरा गरेँ, मैले सबै कुरा बुझ्न थालेँ ।’

दक्षिण कोरिया गयो भने आफ्नो सपना पूरा गर्न सक्छु भन्ने काङले सोचेकी थिइन् । ‘मैले डेढ वर्ष कुरेँ र त्यसपछि यहाँ आएँ ।’ उनले भनिन् ।

कोरियामा डिजाइनिङ पढेपछि काङले आफ्नो कपडाको ब्राण्ड ‘आई स्टोरी’को जग बसालिन् । उनी टी-शर्ट र अन्य वस्तु बनाउँछिन् र तिनीहरूमा उत्तर कोरियाली विद्रोहीहरूको चित्र राख्छिन् ।

उनले भनिन्, ‘’म राजनीतिजस्ता ठूला कुरामा संलग्न हुन चाहन्न तर, काम गर्दागर्दै मानवअधिकार जस्ता कुरामा संलग्न भएँ ।”

‘उत्तर कोरियाले मेरो मुटु दुखाएको छ’

जेनेरेसन जेड र मिलेनियल जेनेरेशनका फेसन डिजाइनर को विन बूम पनि उत्तर कोरियाबाट आएकी हुन् । उनी आफ्नो छुट्टै पहिचानका लागि परिचित छन् ।

‘जेनरेशन जेडले ९० को दशकको मध्य अर्थात् सन् १९९५ देखि २००० को दशकको अन्त्यसम्म अर्थात् २०१० को बीचमा जन्मेका ती युवालाई समावेश गर्दछ । मिलेनियल भनेको जेनरेशन जेडको अघिल्लो पुस्ता हो, जुन ८० को दशकको प्रारम्भिक अर्थात १९८० देखि ९० को दशकको मध्यमा जन्मिएको थियो ।’

को विनका हजुरबुवा दक्षिण कोरियामा युद्धबन्दी थिए, जसका कारण उनको पारिवारिक हैसियत कमजोर थियो । को विनका बुबाले उत्तर कोरियामा कहिल्यै उचित जागिर पाएनन् तर, उनकी आमा व्यापारमा राम्रो थिइन् र चीनमा रहेका आफ्ना आफन्तसँग मिलेर राम्रो पैसा कमाउन सफल भइन् ।

कोरियाली नाटकहरूले को वोनलाई प्रभावित पारे । उनको सपना पूरा गर्न मद्दत गरे । गाउँमा डीभिडी प्लेयर भएको एउटै मात्र घर उनको थियो ।

छिमेकीहरूले गोप्य रूपमा दक्षिण कोरियाली नाटकको सीडी ल्याउँथे र गोप्य रूपमा को विनको घरमा हेरिन्थयो ।

यी युवतीले बाहिरीले थाहा नपाओस भनेर बाक्लो कालो पर्दा लगाएर ‘स्टेयरवे टु हेभ’, ‘विन्टर सोनाटा’ र ‘स्वीट १८’ जस्ता चर्चित नाटक हेरेकी थिइन् । यी नाटक हेर्दा सपना पनि देखिन् ।

उनले भनिन्, ‘’मुख्य पात्रको जस्तै टप, एउटै ट्राउजर र एउटै हेयरस्टाइल लगाएको भए म निकै सुन्दर देखिनेछु भन्ने सोचेर सुत्छु । दक्षिण कोरिया विस्तारै विश्वको मानक बनिरहेको थियो । ‘मेरो शरीर उत्तर कोरियामा थियो तर मेरो मन र दिमाग बाहिर थियो ।’’

को विन सधैं फेसन मार्फत् आफ्नो व्यक्तित्व व्यक्त गर्न चाहन्थिन् । माध्यमिक विद्यालयमा दिईएको युनिफर्म नमिल्दा उनले डिजाइनसहित मिलाउन लगाएकी थिइन् ।

तीन दिन यातना दिएर सय किलो नुन चढाएर रिहा

एक दिन, उनी जिन्स र लामो नङ लगाएर बाहिर निस्किँदा, पुलिस अफिसरहरूको एक समूहले को विनलाई घेरेर सोध्यो, ”कमरेड, तपाईंले यो लुगा किन लगाउनुभएको  ?”

को विनलाई तुरून्तै निर्माण स्थलमा काम गर्ने ”शक टोली”मा लगियो । उनीहरूलाई त्यहाँ काम गर्न लगाइयो ।

उनीहरूले को विनका आमाबुवालाई पनि उनलाई कहाँ लगिएको बताएनन् । परिवारका सदस्यहरूले तीन दिनसम्म त्यो कष्ट सहे र अन्ततः १०० किलो नुन दिएर रिहा भइन् ।

को विन भित्र विद्रोहको भावना बलियो भयो । स्कुलबाट पढाइ सकेपछि उनी त्यो स्वतन्त्र संसारमा जान चाहन्थिन्, जुन फिल्म र नाटकमा देखेकी थिइन् र जसको आधारमा उनले आफ्नै लुगा बनाएर लगाएकी थिइन् ।

उनले भनिन्, ‘’म यस्तो भेदभावमा बाँच्न सक्दिनँ । उत्तर कोरियामा मेरो फेसनको सधैँ आलोचना भएको थियो र यो त्यस्तो ठाउँ हो जहाँ म आफूलाई व्यक्त गर्न सक्दिनँ । म सन् २०११ मा टुमिन नदी पार गरेर उत्तर कोरियाबाट भागेँ । त्यतिबेला म १७ वर्षकी थिएँ । लामो पर्खाइ र धेरै मिहिनेतपछि सन् २०१२ मा दक्षिण पूर्व एसिया हुँदै दक्षिण कोरिया पुगेँ ।”

दक्षिण कोरिया पुगेपछि उनी प्रायः सडकमा जान्थिन् । उनी मानिसहरूको लुगा हेर्न चाहन्थिन् तर, उनको पहिलो प्रभाव अलि निराशाजनक थियो । अधिकांश मानिसले सैन्य हरियो लुगा लगाएका थिए ।

”मैले सुनेको छु कि सैन्य हरियो क्षेत्र ज्याकेट त्यो समयमा धेरै लोकप्रिय थियो । यो उत्तर कोरियाली जनताको लुगा जस्तै रंग थियो । यो रङ मलाई सबैभन्दा मन परेको थिएन तर, यहाँ सबैले लगाएका थिए । मलाई अचम्म लाग्यो कि उसले उत्तर कोरियाली प्रवृत्ति अपनाइरहेको त छैन । यस्तो अवस्थामा मैले के गर्ने भन्ने सोचेँ” उनी हाँस्छिन् ।

को विन हाल कपडा ब्रान्डका लागि डिजाइनरको रूपमा काम गर्दछिन् । यसबाहेक उनले ‘जीबी’ नामको आफ्नै ब्राण्ड पनि लन्च गरेकी छिन् ।

उत्तर कोरियाको अहिलेको अवस्था कस्तो छ ?

दुई युवा डिजाइनर जी ह्युन काङ र को विन बूमले उत्तर कोरियाबाट भागेर आफ्नो सपना साकार पारे । तर, आफू अलि सानै भएको भए वा पछि विद्रोह गरेको भए यो सबै सम्भव नहुने उनीहरूको विश्वास छ ।

को विनले भनिन्, ”जब मेरी आमा फोनमा कुरा गर्नुहुन्छ (उत्तरबाट), कुरा गर्दा सचेत देखिनुहुन्छ ।”

सन् २०२० मा उत्तर कोरियाले ‘विचार र संस्कृति’ खारेज गर्ने कानुन ल्यायो, जसअन्तर्गत ‘द कोरियन भ्यू’लगायत विदेशी संस्कृति फैलाउनेलाई मृत्युदण्डको सजाय तोकिएको छ ।

त्यसयता यो देशले सन् १९९० को दशकमा भन्दा पनि आफ्ना नागरिकको बोली र पहिरनमाथि नियन्त्रण गर्न थालेको छ । यस वर्षको सुरुमा उत्तर कोरियामा दक्षिण कोरियाली नाटक हेर्ने एक युवकलाई १२ वर्षको श्रम कारावासको सजाय सुनाइएको थियो ।

”द कोरियन भ्यू” युवाहरूमाझ फैलिएपछि धेरै मानिसहरूले दक्षिण कोरियाको सामग्रीको आनन्द लिइरहेका छन् र यसको संस्कृतिको अनुकरण गरिरहेका छन् ।

मार्चमा, कोरियन सेन्ट्रल टिभीमा प्रसारण गरिएको बागवानीसम्बन्धी बीबीसी कार्यक्रममा पाहुनाको जीन्समा दाग लागेको थियो ।

यसबारे कोन्कोक विश्वविद्यालयको इन्स्टिच्युट फर युनिफिकेशन ह्युमनिटीका प्रोफेसर जियोन योङ स्युनले यो पहिरन र फेसनको माध्यमबाट मानिसलाई नियन्त्रण गर्ने तरिका भएको बताए ।

उनले भने, ”दक्षिण र उत्तरको पोशाकमा सबैभन्दा ठूलो भिन्नता यो हो कि दक्षिण कोरियामा एउटै लुगा लगाउन सहज छैन, तर उत्तर कोरियामा रंगीन लुगा लगाउन निकै अप्ठ्यारो हुन्छ ।”

विगत तीन–चार वर्षमा ‘ब्यानिङ ड्रेस कोड’ को आदेश पनि किम जोङ उनको ‘नेताको शासन’ को सपनासँग सम्बन्धित छ ।

”म त्यो दिनको सपना देख्छु, जब उत्तर कोरियामा मेरी आमाले मैले बनाएको लुगा लगाउँछिन्”

दुई महिला आफूले चाहेको लुगा लगाउन उत्तर कोरियाबाट भागे । फेसन डिजाइनर बन्ने सपना पूरा गरेपछि उनीहरूको अहिले कस्तो सपना छ ?

को विन बूमले आफू थप सांस्कृतिक प्रकारको डिजाइनर बन्न चाहन्छिन् । उनको उद्देश्य कोरियाली परम्परामा आधारित डिजाइनर बन्ने हो ।

”मैले भाग्न रोजें, तर विद्रोह पछि, मैले इतिहासको बारेमा सिकेँ र संघर्षबाट प्रजातन्त्र प्राप्त गर्ने धेरै देशहरू छन् भन्ने तथ्यबाट प्रभावित भएँ” को विन भन्छिन् ।

”मैले सोचेकी थिएँ कि देश (उत्तर कोरिया) जहाँ आफ्ना नागरिकमाथि कडा निगरानी छ, यदि विश्वले चासो गुमाए भने सबैले यसलाई बिर्सनेछन्… मैले पनि सोचेँ कि यदि म प्रभावशाली व्यक्ति भएँ भने मेरो आवाज सुनिन्छ ?”

जी ह्युन काङले स्नातक विद्यालयमा उद्यमशीलता अध्ययन गर्दै छिन् र विभिन्न प्रदर्शनी पनि आयोजना गर्छिन् । शिक्षा क्षेत्रमा उनको रूचि छ ।

उनले भनिन्, ”म दक्षिण कोरिया आउनुको कारण यो हो कि नाटक र लुगामार्फत स्वतन्त्रता देखेको छु, र म मानिसहरूलाई ब्रान्ड उद्यमशीलताको बारेमा जान्न मद्दत गर्न चाहन्छु ताकि उनीहरूले यो स्वतन्त्रता अनुभव गर्न सकून् ।”

यद्यपि, उत्तर कोरियामा यो सोच्न पनि गाह्रो छ किनभने ” कोरियाली एकता वास्तविकतामा गाह्रो देखिन्छ । काङले त्यो दिनको सपना देख्छिन् जब उनकी आमाले उनले बनाएको लुगा लगाउनेछिन् ।”

”मलाई लाग्छ मेरी आमा मैले बनाएको लुगाको बारेमा घमण्ड गर्दै छिमेकमा जानुहुन्छ र भन्नुहुन्छ कि उनी आफ्नी छोरीमा कति गर्व गर्छिन्… त्यो दिन कहिले आउनेछ ?”

(यो सामग्री बीबीसीबाट अनुवाद गरिएको हो )