इजरायल-इरान युद्ध : अमेरिकाले तेहरानमा आक्रमण गर्ला ? केही महत्त्वपूर्ण प्रश्नोत्तर

काठमाडौं । इजरायल र इरानले एकअर्कामाथि आक्रमण गरिरहेका छन् । तर, के अमेरिका यो द्वन्द्वको हिस्सा बन्नेछ ?

बुधबार अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई यो प्रश्न सोध्दा उनले भनेका थिए, “म यो गर्न सक्छु, म यो नगर्न पनि सक्छु । म के गर्न चाहन्छु कसैलाई थाहा छैन, तर म भन्न सक्छु कि इरान धेरै दु:खी छ र कुरा गर्न चाहन्छ ।”

द्वन्द्व सुरु भएदेखि इजरायलले अहिले किन इरानमाथि बमबारी गरिरहेको छ ? यदि इरानको शासन ढालियो भने के हुन्छ ? के इजरायलसँग आणविक हतियार छ ? लगायतका प्रश्नहरु उठिरहेका छन् । उक्त प्रश्नको जवाफ इन्टरनेटमा शीर्ष खोजी भइरहेको छ । अब त्यसबारे जानौँ –

इजरायलले अहिले किन इरानमाथि बमबारी गरिरहेको छ ?

यस प्रश्नमा इजरायलले भनेको छ, “यसको कुनै विकल्प छैन । पछिल्ला केही महिनाहरूमा इरानले आणविक हतियार बनाउने आफ्नो योजनालाई तीव्र बनाएको छ ।”

इजरायलका अनुसार इरानको आणविक कार्यक्रममा वार्ताले कुनै समाधान निम्त्याइरहेको थिएन र त्यसैले इरानमाथि आक्रमण गर्नु नै एक मात्र विकल्प थियो ।

इजरायलले यो पनि भन्छ, “उसले इरानलाई आफ्नो अस्तित्वको लागि खतराको रूपमा हेर्छ । यसको पछाडिको तर्क यो छ कि यदि इरानले आणविक हतियार विकास गर्छ भने, उसले त्यो प्रयोग गर्नेछ किनभने उसले पहिले इजरायललाई ध्वस्त पार्ने वाचा गरेको छ ।”

इरान आणविक हतियार विकास गर्ने नजिक थियो, तर यस क्षेत्रका अन्य देशहरूले यो मुद्दा उठाएनन् ।

संयुक्त राष्ट्रसंघको आणविक निगरानी गर्ने संस्था, अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (IAEA) पनि यस कुरामा असहमत छन् । न त अमेरिकी गुप्तचर विभागको अघिल्लो खुला स्रोत प्रतिवेदनले इरानले आणविक हतियार विकास गर्न लागेको बताएको छ ।

इरान युद्धबाट के प्राप्त गर्न चाहन्छ इजरायल ?

इरानी नागरिकहरू कहाँ जान सक्छन् ?

इजरायली रक्षा बलले इरानी राजधानी तेहरानका केही भागहरू खाली गर्न चेतावनी दिएको छ । तर, यी क्षेत्रहरू बढी घना बस्ती छन् ।

तेहरानबाट देशको उत्तरी भागतर्फ सवारी साधनहरूको विशाल लाइन लाग्दा ठूलो ट्राफिक जामको फुटेज देखिएको थियो । यो क्षेत्रलाई इरानीहरूले सुरक्षित मान्छन् । तर, ती क्षेत्रहरूमा पनि आक्रमणहरू भएका छन् ।

इजरायलले यति व्यापक स्तरमा आफ्नो लक्ष्य निर्धारण गरेको हुनाले कुनै पनि क्षेत्रलाई सुरक्षित मान्न सकिँदैन ।

तेहरानमा रहेको इरानी सरकारले मानिसहरूले आश्रय लिन सकून् भनेर २४ घण्टा मेट्रो स्टेशनहरू खोल्ने घोषणा गरेको छ ।

तेहरानमा दश लाख मानिसहरू बसोबास गर्छन्, त्यसैले कल्पना गर्न सकिन्छ कि यति ठूलो संख्यामा मानिसहरूलाई बाहिर निकाल्नु वास्तविक रूपमा सम्भव छैन ।

अमेरिका द्वन्द्वमा परेमा के इरानले अमेरिकी अड्डाहरूमा आक्रमण गर्नेछ ?

यसमा निश्चित रूपमा जोखिम छ र अमेरिकाको लागि परिणाम धेरै गम्भीर हुनेछ ।

मध्यपूर्वभरिका १९ वटा बेसमा लगभग ४० देखि ५० हजार अमेरिकी सैनिकहरू छन् । अमेरिकी सैन्य कर्मचारीहरू साइप्रसमा तैनाथ छन् र बहराइनमा पनि अमेरिकी नौसेना बेस छ ।

यो सबै अमेरिकाले यसमा कसरी र कुन हदसम्म संलग्न हुने निर्णय गर्छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्दछ ।

यसै साता इरानमाथि आक्रमण गर्ने अमेरिकाको तयारी

के इरानका प्रतिनिधिले द्वन्द्वमा यसलाई समर्थन गर्न सक्छन् ?

सायद, अब सक्दैनन् ।

७ अक्टोबर २०२३ मा हमासले इजरायलमा आक्रमण गरेदेखि इजरायलले इरानको रक्षा प्रणालीलाई व्यवस्थित रूपमा क्षति पुर्‍याएको थियो ।

इजरायलले गाजामा हमासलाई ध्वस्त पारेको छ । उनीहरूले लेबनानमा रहेको हेजबुल्लाहको धेरै हतियार भण्डारण सुविधाहरू ध्वस्त पारेका छन् ।

सिरिया अब इरानको मित्र रहेन, किनकि बसर अल-असदलाई त्यहाँको सत्ताबाट हटाइएको छ । यद्यपि, यो काम इजरायलले गरेको छैन । यमनका हुथी विद्रोहीहरू धेरै सीमित छन्, त्यसैले तिनीहरूको समन्वय धेरै राम्रो छैन ।

इरानका नेतालाई कति समर्थन छ ?

इरानका सर्वोच्च नेता अली खामेनेई हुन् । उनी एक धार्मिक व्यक्तित्व हुन्, जससँग इरानका राष्ट्रपतिभन्दा धेरै गुणा बढी शक्ति छ ।

उनी सुरक्षा बलका कमाण्डर-इन-चीफ हुन् । अमेरिकासँगको वार्ता र अन्य मुद्दाहरूमा खामेनी मुख्य निर्णयकर्ता हुन् ।

तर, उनलाई इरानको पूर्ण समर्थन छैन । इरानका मानिसहरू विभाजित छन् र यो विभाजन गहिरो हुँदै गइरहेको छ ।

दुई वर्षअघि मात्र इरानका जनताले सर्वोच्च नेताको शक्ति विरुद्ध धेरै ठूला विरोध प्रदर्शनहरू देखेका थिए । महिलाहरूले आफ्नो स्वतन्त्रता र अधिकारको माग गर्दै यी विरोध प्रदर्शनहरूमा भाग लिएका थिए ।

तर, हामी यो कुरालाई बेवास्ता गर्न सक्दैनौं कि शासनसँग सम्बद्ध सशस्त्र बलहरू सहित अझै पनि समर्थकहरू छन् ।

को हुन् आयतुल्लाह अली खामेनेई, कसरी बने इरानको सर्वोच्च नेता ?

यदि इरानको शासन ढल्यो भने के हुन्छ ?

यसको कुनै स्पष्ट जवाफ छैन । पछिल्ला केही वर्षहरूमा सरकार परिवर्तन गर्न मिलेर काम गर्न सक्ने कुनै पनि संयुक्त विपक्षी छैन ।

अहिले धेरै विकल्पहरू छन्, जसमा इरानका पूर्व शाहका निर्वासित छोरा रेजा पहलवी पनि समावेश छन्, जो अहिले विदेशमा बस्छन् ।

इरान भित्र र बाहिर उनका समर्थकहरू छन्, तर कति समर्थकहरू छन् भनेर भन्न सकिँदैन । उनका विरोधीहरू पनि छन्, जसमा देशभित्र सुधारवादीहरू पनि छन् जो लगभग ४० वर्षअघि पतन गरिएको इरानको राजतन्त्रमा फर्कन चाहँदैनन् ।

त्यसैले कुनै विकल्प छ कि छैन भन्ने कुरा स्पष्ट छैन ।

फोर्डो कहाँ छ ?

फोर्डो तेहरानबाट लगभग २०० किलोमिटर दक्षिणमा अवस्थित छ र इरानको दुई मुख्य संवर्धन स्थलमध्ये एक हो ।

यसलाई यसको सुरक्षाको लागि पहाडमा बनाइएको छ । यो मूलतः इरानले आफ्नो समृद्ध युरेनियम भण्डार बढाउन प्रयोग गरिरहेको प्रमुख संवर्धन आधारहरू मध्ये एक हो ।

इजरायली रक्षा बल (IDF) ले फोर्डोमा पहिले नै आक्रमण गरिसकेको छ । यद्यपि, आक्रमणहरू इरानको सतहबाट हावामा प्रहार गर्ने क्षेप्यास्त्रहरू र क्षेत्रमा रहेको हवाई रक्षा क्षमताहरूलाई लक्षित गरी गरिएको विश्वास गरिन्छ, ताकि यसलाई अझ कमजोर बनाइयोस् ।

इरानको फोर्डो आणविक बंकर, जसलाई ध्वस्त बनाउन सक्छ अमेरिकी बमले

इरान आणविक बम प्राप्त गर्ने कति नजिक ?

इरानले आणविक बम बनाउने काम गरिरहेको थियो कि थिएन भन्ने कुरा इरानका सबैभन्दा विश्वसनीय आणविक वैज्ञानिकहरू, सुरक्षा प्रतिष्ठानका भित्री व्यक्तिहरू र सर्वोच्च नेता आफैंले मात्र थाहा पाउन सक्छन् । बाँकी सबै अनुमान मात्र हो ।

तर, यस महिनाको सुरुमा संयुक्त राष्ट्र आणविक निगरानी संस्था (IAEA) ले इरानले लगभग २० वर्षमा पहिलो पटक आफ्नो अप्रसार दायित्वहरू उल्लङ्घन गरेको पत्ता लगाएपछि चिन्ताहरू देखा परे ।

इरानले लगभग ४०० किलोग्राम ६० प्रतिशतसम्म समृद्ध युरेनियम जम्मा गरेको छ, जुन नागरिक आणविक उद्देश्यका लागि आवश्यक पर्ने स्तरभन्दा धेरै बढी हो ।

संयुक्त राष्ट्रसंघीय निकायले इरानले पूर्ण रूपमा सहयोग गर्न असफल भएको र आणविक हतियार बनाउन आणविक सामग्री प्रयोग गरिएको थिएन भनेर प्रमाणित गर्न असमर्थ भएको बताएको छ ।

इजरायली सेनाले गत हप्ता भनेको थियो: “विगत केही महिनादेखिको गुप्तचर निकायले इरान आणविक हतियार प्राप्त गर्ने नजिक पुगेको देखाएको छ ।”

तर, कसको बुद्धिमत्ता ? सायद इजरायलको सबैभन्दा नजिकको सहयोगी, संयुक्त राज्य अमेरिकाको होइन । मार्चमा अमेरिकी राष्ट्रिय गुप्तचर निर्देशक तुलसी गब्बार्डले भनेका थिए, “इरानले हतियार-ग्रेड युरेनियम जम्मा गरेको छ, तर यस्तो देखिँदैन कि यसले आणविक बम बनाउँदैछ ।”

यसैबीच, इरानले सधैं आफ्नो आणविक कार्यक्रम पूर्णतया शान्तिपूर्ण रहेको दाबी गर्दै आएको छ ।

इजरायलसँग आणविक हतियार छ ?

इजरायलसँग लगभग ९० वटा आणविक हतियार रहेको अनुमान गरिएको छ । तर, यसको आधिकारिक पुष्टि हुन बाँकी छ ।

इजरायलले आणविक क्षमताको न त पुष्टि गरेको छ न त अस्वीकार गरेको छ ।

इजरायल आणविक अप्रसार सन्धिको हिस्सा होइन, जुन धेरै देशहरूलाई आणविक बम प्राप्त गर्नबाट रोक्नको लागि एक विश्वव्यापी सम्झौता हो ।

आणविक हतियार हुनको लागि तीनवटा कुरा आवश्यक पर्दछ: पहिलो ९० प्रतिशतसम्म समृद्ध युरेनियम, दोस्रो हतियार बनाउने क्षमता र तेस्रो त्यो हतियारलाई लक्ष्यमा पुर्‍याउने तरिका ।

इजरायलले यी तीन मध्ये कुनै पनि विषयमा कुनै स्पष्ट घोषणा गरेको छैन ।

देश बनेको एक वर्षपछि जन्मिएका नेतन्याहू, जसले इजरायल जोगाउन भन्दै इरानसँग युद्ध थालेका छन्

–बीबीसीबाट