इमरान खानले किन दिए अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको कुलपतिमा उम्मेदवारी ?

काठमाडौं । जेलमा रहेका पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री तथा पाकिस्तान तहरीक–ए–इन्साफ (पीटीआई) पार्टीका संस्थापक इमरान खानले बेलायतस्थित अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको कुलपति बन्न आवेदन दिएका छन् । अर्थात् उनी अक्सफोर्डको कुलपतिका लागि चुनाव लड्दै छन् ।

उम्मेदवारका रूपमा इमरानले अन्तिम म्यादको अन्तिम दिन अगस्ट १८ मा औपचारिक आवेदन दिएका हुन् । यो कुरा इमरान खानका सल्लाहकार जुल्फी बुखारीले सोसल मिडिया प्लेटफर्म ‘एक्स’बाट दिएका हुन् ।

जुल्फी बुखारीले भनेका छन्, ‘इमरान खानको निर्देशनअनुसार अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको कुलपतिको निर्वाचनका लागि उनको आवेदन पेस गरिएको छ । यस ऐतिहासिक अभियानमा हामीलाई तपाईंको साथ चाहिन्छ ।’ तर, धेरैको जिज्ञासा छ, पाकिस्तानका इमरान, त्यसमाथि जेलमा रहेका उनले बेलायतको अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको कुलपति बन्न किन आवेदन दिए ?

जुल्फी बुखारी भन्छन्, ‘उनी (इमरान खान) विगतमा ब्राडफोर्ड विश्वविद्यालयका कुलपति भइसकेका व्यक्ति हुन् र उनले यो महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारी इमान्दारीका साथ निर्वाह गरेका छन् । त्यसैले उनी यस पदका लागि सबैभन्दा योग्य व्यक्ति हुन् ।’

उनले थपे, ‘उनको मुद्दा टुंगिँदै छ, यदि उनले चुनाव जिते भने सम्भवतः डिसेम्बरसम्म जिम्मेवारी सम्हाल्नेछन् ।’

पीटीआईले इमरान खानको यस निर्णयको पछाडिको उद्देश्यबारे कुनै जानकारी दिएको छैन तर, विश्लेषकहरू इमरान निर्वाचित भएमा यो ठूलो कुरा हुने तथा उनको राजनीतिक र कूटनीतिक प्रभाव हुने बताउँछन् ।

अक्सफोर्ड कुलपति कसरी छनोट हुन्छ ?

सफल उम्मेदवारहरू १० वर्षको लागि यस पदमा नियुक्त हुन्छन् । यो एक औपचारिक पद हो । कुलपतिले कुनै तलब वा भत्ता पाउने छैनन् भने कुनै प्रशासनिक जिम्मेवारी पनि हुने छैन ।

तर, विश्वविद्यालयको उपकुलपति नियुक्ति, महत्वपूर्ण कार्यको अध्यक्षता, कोष सङ्कलन र विश्वविद्यालयको स्थानीय, राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिनिधित्व गर्ने कार्यमा कुलपतिको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । एक हिसाबले ऊ विश्वविद्यालयको राजदूत हुन्छ ।

महत्त्वपूर्ण कुरा यो हो कि अक्सफोर्ड कुलपतिको लागि बेलायतमा बस्नु आवश्यक छैन । तर, ऊ सबै महत्त्वपूर्ण कार्यहरूमा उपस्थित हुन आवश्यक छ, जसको लागि यात्रा भत्ता विश्वविद्यालयले तिर्छ ।

नयाँ निर्वाचनका लागि विश्वविद्यालयको परिषद्ले ‘कुलपति निर्वाचन समिति’ गठन गर्छ, जसको काम निर्वाचन प्रक्रियालाई नियमअनुसार व्यवस्थित र अनुगमन गर्ने हो । यो काउन्सिलले यस प्रक्रियालाई कुनै पनि हिसाबले प्रभाव पार्ने प्रयास गर्दैन ।

यस प्रतिस्पर्धामा इमरानको सहभागिता मतदान प्रणालीमा हालै गरिएको संशोधनपछि सम्भव भएको हो, जस अनुसार विश्वविद्यालयका पूर्व विद्यार्थी र वर्तमान र पूर्व स्टाफ सदस्यले अब अनलाइन भोट गर्न सक्नेछन् ।

यस प्रक्रियालाई दीक्षान्त भनिन्छ । यसअघि दीक्षान्त समारोहमा उम्मेदवार र मतदाताले व्यक्तिगत रूपमा उपस्थित हुनुपर्ने व्यवस्था थियो ।

विश्वविद्यालयका अनुसार अब विश्वभरबाट २.५ लाखभन्दा बढी योग्य मतदाताले कुलपतिको निर्वाचनमा भाग लिन सक्नेछन् । निर्वाचनमा भाग लिने उम्मेदवारको अन्तिम नामावली कात्तिकमा प्रकाशित हुनेछ र अक्टोबार २८ देखि मतदान प्रक्रिया सुरु हुनेछ ।

दशभन्दा कम उम्मेदवार भएमा एउटा मात्रै चरणको निर्वाचन हुनेछ । उम्मेदवारको संख्या बढी भएमा दोस्रो चरणको निर्वाचन नोभेम्बर १८ देखि सुरु हुनेछ ।

विशेष कुरा के हो भने अहिले अध्ययनरत विद्यार्थी, विश्वविद्यालयका कर्मचारी वा कुनै पनि राजनीतिक पदका उम्मेदवारले यो निर्वाचनमा भाग लिन पाउने छैनन् ।

सन् २००३ देखि कार्यालयमा रहेका कुलपति क्रिस्टोफर फ्रान्सिस प्याटनले जुलाई ३१ मा राजीनामा दिएका थिए । ८० वर्षीय लर्ड प्याटन हङकङका अन्तिम गभर्नर थिए र यसअघि बेलायतको कन्जरभेटिभ पार्टीका अध्यक्ष पनि थिए ।

अक्सफोर्डका प्रसिद्ध पाकिस्तानी विद्यार्थी

इमरान खानले सन् १९७२ मा अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको केबल कलेजमा पढेका थिए र सन् १९७५ मा राजनीति, दर्शन र अर्थशास्त्रमा स्नातक गरेका थिए ।

यस अवधिमा उनले क्रिकेटमा विश्वविद्यालयका लागि धेरै पुरस्कार जितेका थिए । त्यही समयमा बेनजिर भुट्टो पनि अक्सफोर्डमा पढ्दै थिइन् र इमरानका अनुसार उनीहरूबीच मित्रता थियो ।

बेलायतको सबैभन्दा पुरानो र प्रतिष्ठित अक्सफोर्ड युनिभर्सिटीले ‘प्रसिद्ध अक्सोनियन’को सूचीमा समावेश गरेका पाकिस्तानका पाँच व्यक्तिमध्ये ७१ वर्षीय इमरान खान पनि एक हुन् ।

अन्य चार व्यक्तिमा पाकिस्तानका प्रथम प्रधानमन्त्री लियाकत अली खान, पूर्व प्रधानमन्त्री जुल्फिकार अली भुट्टो, उनकी छोरी तथा पूर्व प्रधानमन्त्री बेनजिर भुट्टो र पूर्व राष्ट्रपति फारुक अहमद लेघारी हुन् ।

इमरान सन् २००५ डिसेम्बरदेखि २०१४ नोभेम्बरसम्म बेलायतकै ब्राडफोर्ड विश्वविद्यालयका कुलपति थिए ।

विश्वविद्यालयको वेबसाइटका अनुसार आफ्नो ८ वर्षको कुलपति कार्यकालमा इमरानले विश्वविद्यालयमा नयाँ इन्स्टिच्युट अफ क्यान्सर थेराप्युटिक्सको आधारशिला खडा गरेका थिए ।

त्यसबेलादेखि त्यो संस्थान र इमरान खानको शौकत खानम मेमोरियल अस्पताल तथा अनुसन्धान केन्द्रबीच घनिष्ठ सम्पर्क छ ।

इमरानले पदबाट राजीनामा दिएपछि विश्वविद्यालयका उपकुलपति, प्रोफेसर ब्रायन क्यान्टरले उनको सेवाको प्रशंसा गर्दै भनेका थिए, ‘उनी विश्वविद्यालयका लागि एक अद्भुत राजदूत र हाम्रा विद्यार्थीका लागि एक उत्कृष्ट रोल मोडल हुन् ।’

इमरानको अनुभव, अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयसँगको लामो सम्बन्ध, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा परोपकारी काम र क्रिकेटको जगतमा पाएको प्रसिद्धिले उनलाई कुलपतिका लागि बलियो उम्मेदवार बनाएको समर्थकको धारणा छ । –बीबीसी हिन्दीको सहयोगमा