इरानमाथि आक्रमण गरेर ट्रम्पले खेलेको जुवा

काठमाडौं । यस वर्षको जनवरीमा डोनाल्ड ट्रम्प आफूलाई ‘शान्ति निर्माता’ भन्दै सत्तामा फर्किए । तर, अब उनले इरान र इजरायल बीचको जटिल द्वन्द्वमा अमेरिकालाई संलग्न गराएका छन् ।

ट्रम्पले पदभार ग्रहण गरेदेखि मध्यपूर्वमा शान्ति ल्याउन सकेका छैनन् । उनी अहिले ठूलो युद्धको संघारमा रहेको क्षेत्रको नेतृत्व गरिरहेका छन्, जहाँ अमेरिका नै सक्रिय सहभागी छ ।

इरानमाथि अमेरिकी आक्रमणको दुई घण्टापछि उनले ह्वाइट हाउसबाट राष्ट्रलाई सम्बोधन गरे । आफ्नो सम्बोधनमा ट्रम्पले उक्त अपरेशनलाई ‘ठूलो सफलता’समेत भन्न भ्याए ।

उनले आशा व्यक्त गरे, “यो कदम (आक्रमण)ले दिगो शान्तिको बाटो खोल्नेछ, जहाँ इरानलाई आणविक शक्ति बन्ने सम्भावना हुनेछैन ।” तर, इरानले आफ्नो फोर्डो आणविक स्थलमा सामान्य क्षति मात्र भएको बताएको छ ।

अब को सही हो भन्ने कुरा समयले बताउनेछ ।

अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भान्स, विदेशमन्त्री मार्को रुबियो र रक्षामन्त्री पिट हेगसेथसँगै उभिएका ट्रम्पले इरानलाई चेतावनी दिँदै भनेका थिए, “यदि उसले आफ्नो आणविक कार्यक्रम त्यागेन भने भविष्यमा हुने आक्रमणहरू “धेरै विनाशकारी र धेरै सजिलो” हुनेछन् ।”

ट्रम्पले थपे, “धेरै निशाना बाँकी छन् र अमेरिकाले द्रुत, सटीक र सीपका साथ तीमाथि आक्रमण गर्नेछ ।”

राष्ट्रपतिको विश्वासका बावजुद पनि इरानमा अमेरिकी सैन्य हस्तक्षेप जारी राख्नु अमेरिका, मध्यपूर्व र सम्पूर्ण विश्वको लागि सबैभन्दा खतरनाक परिदृश्य हुन सक्छ ।

संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले मध्यपूर्व पहिले नै “तनावको संकट”मा रहेको अवस्थामा द्वन्द्व बढेमा अमेरिकी निर्णयले “अराजकताको क्रम” निम्त्याउन सक्ने चेतावनी दिएका छन् ।

अब इरानले जस्तोसुकै बदला लिए पनि त्यसलाई रोक्न सकिन्छ भन्ने ट्रम्पको हिसाबकिताब देखिन्छ।

‘दुई हप्ता’ दुई दिन भयो

यस हप्ताको सुरुमा ट्रम्पले इरानले “बिना शर्त” आत्मसमर्पण गर्नुपर्छ भन्ने भनाइले उनलाई यस्तो स्थितिमा पुर्‍यायो, जहाँ उनलाई पछि हट्न गाह्रो भयो । इरानले पनि आफ्नो धम्कीका साथ आफूलाई यस्तै स्थितिमा राखेको थियो ।

यसरी नै युद्धहरू सुरु हुन्छन् र यसरी नै तिनीहरू संलग्न व्यक्तिहरूको नियन्त्रण र सोचभन्दा बाहिर जान सक्छन् ।

यही बिहीबार ट्रम्पले इरानलाई दुई हप्ताको समयसीमा दिए, तर यो अपेक्षा गरिएको भन्दा धेरै छोटो भयो – केवल दुई दिन । शनिबार स्थानीय समयअनुसार अमेरिकी राष्ट्रपतिले घोषणा गर्दै भने, “हामीले कारबाही गरेका छौँ ।”

के “दुई हप्ताको समयसीमा” झुटो थियो ?  के यो हप्ता इरानलाई सुरक्षाको गलत भावनामा फसाउने प्रयास थियो ? वा ट्रम्पले शान्तिको लागि रोजेका स्टिभ विटकफको नेतृत्वमा पर्दा पछाडिको वार्ता असफल भएको छ ?

आक्रमणपछि तुरुन्तै धेरै जानकारी सार्वजनिक भएन । तर, आफ्नो सामाजिक सञ्जाल पोस्ट र राष्ट्रलाई सम्बोधनमा ट्रम्पले शान्तिको बाटो खोल्ने प्रयास गरे ।

यद्यपि, यो दृष्टिकोण अत्यधिक आशावादी लाग्न सक्छ । इजरायलले इरानको सैन्य क्षमतालाई कमजोर पार्ने प्रयास गरेको छ, तर अयातोल्लाहहरूसँग अझै पनि हतियारहरू छन् । यदि परिस्थिति यस्तै रह्यो भने अवस्था धेरै छिटो बिग्रन सक्छ ।

अब पर्खने समय आएको छ । इरानले आफ्ना तीनवटा अड्डाहरूमा भएका आक्रमणहरूको कसरी प्रतिक्रिया दिनेछ ? यी अड्डाहरूमा फोर्डो पनि समावेश छ, जुन यसको आणविक कार्यक्रमको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भाग मानिन्छ ।

ट्रम्पलाई आशा छ, “अमेरिकी आक्रमणले इरानलाई वार्ताको टेबलमा थप छुट दिन बाध्य पार्नेछ । तर, इजरायली आक्रमणको सामना गर्दा वार्ता गर्न तयार नभएको देश अमेरिकी बम खसेपछि वार्ता गर्न तयार हुने सम्भावना कम देखिन्छ ।”

ट्रम्पले अमेरिकी आक्रमणलाई एक पटकको सफल आक्रमणको रूपमा चित्रण गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्, तर अमेरिका वास्तवमा इरानको कडा सुरक्षामा रहेको आणविक अनुसन्धान सुविधाहरूलाई ध्वस्त पार्न सफल भयो कि भएन भनेर जान्न समय लाग्नेछ ।

यदि यसो भएन भने फेरि आक्रमण गर्ने दबाब बढ्नेछ वा राष्ट्रपतिले सानो सैन्य लाभको लागि ठूलो राजनीतिक जोखिम लिनुपर्नेछ ।

अमेरिकी राजनीतिमा ट्रम्पमाथिको आक्रमणको प्रभाव

यस जोखिममा घरेलु राजनीतिक चिन्ता र अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा प्रश्नहरू समावेश छन् ।

इरानमाथि अमेरिकी आक्रमणको सम्भावनाले पहिले नै डेमोक्र्याटहरूका साथै ट्रम्पको आफ्नै “अमेरिका फर्स्ट” विचारधारासँग नजिक रहेकाहरूबाट तीव्र आलोचना निम्त्याइसकेको थियो ।

राष्ट्रपतिले आफ्ना तीन निकटतम सल्लाहकारहरूसँग राष्ट्रलाई सम्बोधन गर्ने असामान्य निर्णय पार्टीभित्र एकता देखाउने प्रयास हुन सक्छ ।

विशेषगरी भान्सले खुला रूपमा संयमित अमेरिकी विदेश नीतिलाई समर्थन गरेका छन् र हालसालै सामाजिक सञ्जालमा ट्रम्प अझै पनि एक गैर-हस्तक्षेपवादी नेता भएको तर्क गरेका छन् ।

यदि आक्रमण एक पटकको कार्य हो भने ट्रम्पले आफ्ना समर्थकहरू बीचको विभाजनलाई कम गर्न सक्षम हुन सक्छन् । तर, यदि यसले अमेरिकालाई ठूलो द्वन्द्वमा तान्यो भने स्वघोषित “शान्ति निर्माता” राष्ट्रपतिले आफ्नै जनतामाझ विद्रोहको सामना गर्न सक्छन् ।

शनिबारको आक्रमण एक राष्ट्रपतिको आक्रामक कदम थियो, जसले आफ्नो पहिलो कार्यकालमा कुनै पनि नयाँ युद्ध सुरु नगरेकोमा गर्व गरेका थिए र जसले गत वर्ष संयुक्त राज्य अमेरिकालाई विदेशी युद्धमा तान्ने पूर्व राष्ट्रपतिहरू विरुद्ध अभियान चलाएका थिए ।

ट्रम्पले अब आफ्नो कदम चालिसकेका छन् । अब यो सबै कसरी हुन्छ भन्ने कुरा पूर्ण रूपमा उनको नियन्त्रणमा छैन ।

‍-बीबीसीबाट