तीन सातामा सय जनामा सेतो पुतलीको संक्रमण

काठमाडौं।  विगत तीन सातायता सापु रोगबाट एक सय जना बिरामी परेका छन्। सेतो पुतलीको संक्रमणबाट आँखामा लाग्ने रोगलाई सापु भन्ने गरिन्छ।

४६ वर्षयता यति छोटो अवधिमा पहिलो पटक यति धेरै बिरामी देखिएको जनाइएको छ। त्रिवि शिक्षण अस्पतालका वरिष्ठ नेत्ररोग विशेषज्ञ डा. रञ्जु खरेलले अझैँ तीन महीना सापु रोगको जोखिम बढ्नसक्ने भएकोले सचेतना अपनाउन आग्रह गरिन्।

भदौदेखि मंसिरसम्म यो रोग देखिने गर्दछ। उनका अनुसार सापुबाट आँखाको भित्री भागलाई असर गर्नुको साथै आँखाको सबै पत्र तीव्र सुन्निन्छ र भित्री भागमा पिप जम्दै जान्छ।नेपालमा सापु रोग विसं २०३२ मा पहिलो पटक पोखराको एउटा विद्यालयमा देखिएको थियो।

यो रोग सबैभन्दा बढी बालबालिकामा देखिने गर्दछ। यसले ३८ दिनको शिशुदेखि ८० वर्षका ज्येष्ठ नागरिकसम्मलाई पनि असर गर्दछ। सहप्राध्यापक डा. खरेलका अनुसार प्रदेश १ , वाग्मती र लुम्बिनी प्रदेशका मध्यपहाडी जिल्लामा सापुका बिरामी बढी देखिएका छन्। उनले सबै सेतो पुतली हानिकारक नभएको र कालो धर्सा तथा पुच्छरमा पहेँलो भएका सेतो पुतलीको काउसो वा झुस हानिकारक हुने गरेको बताइन्। अहिले पोखरामा प्रशस्त्र मात्रामा भित्ता, बत्तीमा सेता पुतली रहेका छन्। कतिपय अवस्थामा सेतो पुतलीको संसर्गमा नआएकामा पनि यो रोग देखा परेको जनाइएको छ।

“पुतली बसेर उठिसकेको हुन्छ र त्यसले आफू बसेको ठाउँमा झुस, अण्डा र काउसो छाडेर गएको हुन्छ। त्यहीँबाट सापु रोग देखिने गर्दछ,” उनले भनिन्।

अचानक एउटा आँखा रातो हुनु, रातो आँखाको कालो नानीको बीचमा सेतो देखिनु, आँखाभित्र पिप जमेर नानी सेतो हुनु, आखाँको ज्योति घट्दै जानु यस रोगका लक्षण हुन्। एउटा आँखा रातो भएका अवस्थामा तुरुन्तै नजिकैको आँखा उपचार केन्द्रमा परीक्षण गराउनु पर्ने उनको भनाइ छ।

यस्तै सापुबाट आँखा सुकेर कुरुप समेत हुने जनाइएको छ। सापु सम्भावित ठाउँमा चिप्रा नलाग्ने गरी एउटा मात्रा आँखा रातो भएका अवस्थामा सापु रोग लागेको शंका गर्नुपर्छ। अहिले गण्डकी प्रदेशको हिमालय आँखा अस्पताल र लुम्बिनी प्रदेशको लुम्बिनी आँखा केन्द्रमा सापुका बिरामीले शय्या भरिएको बताइएको छ।

नेत्ररोग विशेषज्ञ डा. खरेलका अनुसार सापु रोगका तीन अवस्था हुन्छन्। पहिलो अवस्थामा आँखा रातो हुनु यसलाई सामान्य सापु भन्ने गरिन्छ र यस्तो अवस्थामा आँखालाई पहिलेकै अवस्थामा फर्काउन सकिन्छ।

सामान्य अवस्थामा उपचार गर्न नसकेमा आँखामा पिप जम्न थाल्दछ। यसलाई मध्यम अवस्थाको सापु भनिन्छ। यस अवस्थाबाट पनि उपचार गरेनौं भने अति जटिल अवस्थामा सापुको बिरामी पुग्ने गर्दछन्। पहिलो अवस्थामा आँखाका थोपा दिएर उपचार सम्भव हुन्छ। मध्यम अवस्थामा आँखाभित्र सुई लगाउनुपर्ने अवस्था आउन सक्दछ। मध्यम अवस्थामा आँखाको दृष्टि फर्कने आश लागेको उनले जानकारी दिइन्।

उनका अनुसार अति जटिल अवस्थामा आँखाको सबै पत्रमा पिप हुन्छ र जटिल शल्यक्रिया गरेर उपचार गर्नुपर्ने हुन्छ। उपचार पनि खर्चिलो र दृष्टि कति फर्कन्छ भन्नेमा निश्चित भने हुदैन। स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. कृष्णप्रसाद पौडेलले सापु रोग बढी बालबालिकालाई लाग्ने गरेको बताए।

सेतो पुतलीको संसर्गबाट टाढा रहने,बालबालिकालाई झाडीको वरपर खेल्न नदिने र पुतली समाप्ने निधारमा दल्ने कामबाट परै राख्ने, राति सुत्दा बत्ती निभाएर सकेसम्म झ्याल ढोका बन्द गरेर झूल टाँगेर सुत्नाले यसको संक्रमणबाट बच्न सकिने उनले बताए।